نویسنده: راحله هاشمی
مینیا عروسک ماجراجویی از شهر خیالی عروسک ها یعنی شارمینیا است که با استفاده از “قصه – بازی” کودکان را به ماجراجویی، کشف و خلاقیت دعوت میکند. در این مقاله به این موضوع می پردازیم که قصه–بازی چیست و چه اهدافی را دنبال می کند.
بازی حتی اسمش هم خوشایند و انرژی بخش است! بازی همه زندگی کودکان است. با سفر به گذشته و به نقاط مختلف دنیا می توان شکلهای بسیار متنوع بازی کودکان را دید. اغلب بازی ها در زمان گذشته به شکل گروهی، در فضای باز و همراه با تحرک و نشاط بوده است. در قدیم خبری از اسباب بازیهای رنگارنگ نبوده و بسیاری از ابزارهای بازی، دست سازه های کودکان یا مادرانشان بوده است که با وسایل طبیعی یا وسایل دورریز ساخته می شدند. با توجه به شرایط فرهنگی و امکانات بازیهای جدیدی در هر محل اختراع می شدند. معمولا والدین نقش پررنگی در راهبری مستقیم بازی کودکان نداشتند و بچه ها خودشان سرگرم فعالیتی در کنار بزرگترها یا با همسالان خود می شدند.
سبک زندگی امروز هم نوع خاص بازیهای کودکان را ایجاد کرده است. بازی در فضای خانه، بازی های انفرادی با محوریت اسباب بازی های از پیش ساخته شده، بازیهای جذاب دیجیتالی و بازی با والدین بخش مهمی از زندگی کودکان امروز است.
شاید با این نگاه شما هم نوعی حسرت را در دل خود احساس کنید. صبر کنید! علاقه به بازی چنان قدرتمند است که در هر شرایطی بازیهای جدیدی خلق می شوند اما هیچ گاه بازی کردن متوقف نمی شود. بازیهای جدیدی که بیشترین استفاده را از ظرفیتهای موجود می کنند. کودکان امروز اگرچه بسیاری از اوقات به فضای باز یا همبازی دسترسی ندارند، اما با بازی کردن با بزرگترها، استفاده از وسایل خانه و اسباب بازی ها و بازیهای دیجیتال انرژی درونی خود را جهت می دهند. اگر بخواهیم فرزندانمان از مزایای بازی کردن بهره ببرند باید شرایط امروز را ببینیم، ظرفیتها و معایب آن را بشناسیم و خلاقانه بازیهای جدیدی طراحی کنیم که از همهی ظرفیتهای امکانات موجود استفاده کند و به رشد همه جانبه کودکان کمک کند.
گاهی اوقات کودکان امروز علی رغم داشتن اسباب بازیهای زیاد ایده ای برای نحوه استفاده از آنها ندارند و احساس بی حوصلگی می کنند. مشکل این است که اسباب بازی ابزار بازی است اما خود بازی نیست. آنچه به کودکان برای بازی کردن انگیزه و شوق و جهت می دهد در قدم اول هدفمندی است. داشتن انگیزه، ایده و هدف مهمترین جرقه شروع یک بازی و فعال شدن کودکان است. بعد از آن کودک باید احساس کند توان برنامه ریزی و اجرایی کردن ایده های خود را دارد. رشد توان حل مسئله لازمه هر اقدام عملی است. با رشد توان تصمیم گیری، انتخاب گری و عمل کودکان هر لحظه مشغول بازی سازنده و رشد آفرین خواهند بود.
عوامل مختلفی جرقه شروع بازی کودکان هستند. یک شی جدید، یک سوال یا دعوت یک دوست می تواند ذهن کودک را فعال کرده و را به دعوت به انجام یک فعالیت و بازی کنند. یکی از عوامل شروع کودکان به بازی، درگیری ذهنشان با یک قصه و داشتن یک روایت درونی است. کودکان از سه تا چهار سالگی قصه و روایت را وارد بازی خود می کنند. به تدریج به شخصیتهای داستانها علاقه نشان می دهند و روایتهایی پیچیده تری را در ذهن خود پرورش می دهند.
کودکان امروز از همراهی بیشتر والدین خود و از محتواهای رسانهای مختلف بهره مند هستند. قصه های شفاهی، نمایشهای عروسکی تلویزیونی، انیمیشن ها و قصه های صوتی همگی دنیای کودکان را با قصه ها غنی می کنند. تنها مسئله این است که با استفاده هوشمندانه و مسئولانه از رسانه و شناختن نقاط قوت و ضعف آن باید مراقب بود تا کودکان غرق در انواع تصاویر و رنگها و تخیلات سازنده محتواهای رسانه ای نشوند و فعالانه و با اشتیاق و سرزندگی قدم به دنیای خیال بگذارند؛ داستان بسازند و خلاقانه دست به کار شوند و در دنیای واقعی، افکار و ایده های خود را عملی کنند.
قصه–بازی یعنی دعوت کودکان به یک بازی یا فعالیت عملی پس از شنیدن یک قصه روشی بسیار موثر برای افزایش مشارکت کودکان است. فرآیند یادگیری را می توان از طریق مشارکت فعالانه کودکان در بازی ها و کارهای مربوط به قصه عمق بخشید.
معمولا فعالیتهایی که به عنوان کار خلاقانه می شناسیم یادگیری مجموعه ای تکنیک است. به جای آموزش مجموعه ای تکنیک باید مطمئن شویم که کودکان بتوانند بازنمایی های تجارب، احساسات و افکار خودشان را تولید کنند. برای این منظور بعد از شنیدن یک قصه و روایت باید به کودکان کمک کرد تا بر روایت شخصی و تخیلات خود تمرکز کنند و با غنی کردن تخیل آنان به افزایش پیچیدگیها و ظرافت های سناریوی ذهنی آنها کمک کرد. بعد از نزدیک شدن به دنیای درونی کودک، می توان با ارائه پیشنهاد فعالیت و چالشهای خلاقانه، ایده های کودکان را پرورش داد.
با طراحی محیط و بستر غنی آموزشی و قرار دادن ابزار مناسب در اختیار کودک، روحیه فعال بودن و سازندگی در کودک بیدار می شود. با مشارکت در فعالیتهای سازنده ابعاد مختلف وجودی کودک مانند حواس، عواطف و کلام کودک رشد می کند و شادابی و نشاط فراوانی در او ایجاد می شود. به علاوه شخصیت های داستان ها ارزشهای مثبتی مانند دوستی، همدلی، احترام به دیگران و.. را به کودک منتقل می کنند.
در قصه–بازی بعد از بیان یک قصه، کودکان به ساختن قصه تخیلی خود و بازی کردن با آن دعوت می شوند. نمایش عروسکی، ابزارهای مختلف واقعی و مجازی و ایجاد محیط تعاملی همگی به کودکان کمک می کنند تا ایده های خود را پرورش دهند و آنها را خلاقانه ابراز کنند. مجموعه مینیا با این هدف کودکان را در مسیری از ایده پردازی، کشف افکار و احساسات خود و ابراز خلاقانه آنها هدایت می کند. یادگیری مهارتهای ضروری زندگی، پرورش تخیل و خلاقیت، بیان احساسات و افکار، آزمودن مفاهیم تازه، حل مسئله، یافتن عزت نفس، فعالیت و سازندگی و رشد توان تصمیم گیری و انتخاب گری و عمل از جمله دستاوردهای قصه–بازی هاست.
به امید داشتن کودکانی باذهن،قلب و دست توانا
